Edebiyatın Yenilikleri: E-Ortam, Çokkültürlülük ve Küreselleşme - Vikipedi
Edebiyat: Sanatın Dil Ürünü
Edebiyat, insanların duygu, düşünce, hayal ve olayları dil aracılığıyla estetik bir şekilde ifade ettiği bir sanat dalıdır. Edebiyat eserleri, okuyucuda güzellik duygusu uyandırmayı amaçlar. Edebiyat, aynı zamanda bu sanatın ilkelerini, kurallarını ve ürünlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Edebiyat tarihi, bir ulusun çağlar boyu yarattığı edebiyat eserlerini ve yazarlarını tarihsel bir perspektiften ele alır. Bu yazıda edebiyatın tanımı, özellikleri, türleri, sınıflandırılması ve tarihi hakkında bilgi verilecektir.
edebiyat
Edebiyat Nedir?
Edebiyat kelimesi Arapça "edep" sözcüğünden türemiştir. Edep, görgü, terbiye, konuk ağırlama adabı gibi anlamlara gelir. Edebiyat kavramı ise ilk kez Şinasi tarafından bir sanat türünün adı olarak kullanılmıştır. Şinasi'den önce nazım ve nesir türlerindeki eserlere "şiir" ve "inşa" denilmekteydi. Günümüzde edebiyat kavramı şu anlamlarda kullanılmaktadır:
Edebiyatın Tanımı ve Anlamları
Düşünce, duygu, olay ve imgelerin insanlarda estetik duygular uyandıracak bir biçimde, dil aracılığıyla, söz ve yazıyla anlatımını amaç edinen sanat. Yazın olarak da adlandırılır.
Bu sanatın ilkelerini, kurallarını, bu yolda oluşturulmuş ürünleri inceleyen bilim dalı. Değerlendirme çalışmalarıyla "edebiyat tarihi" adını alır.
Bir çağda, bir dilde yaratılmış, sözlü ya da yazılı, sanat değeri taşıyan yapıtların bütünü. Örneğin klasik edebiyat, 19. yüzyıl Türk edebiyatı gibi.
Herhangi bir bilim ya da sanat dalıyla ilgili eserlerin tümü. Örneğin tıp edebiyatı, Atatürk'le ilgili literatür gibi. Bu anlamda genellikle "literatür" kelimesi kullanılır.
Ayrıca deyim olarak "edebiyat yapmak" sözü boş laf etmek, gereksiz konuşmak, yalan söylemek anlamına gelir.
Edebiyatın Konusu, İçeriği ve Yöntemi
Edebiyatın konusu, insan ve insanın içinde yaşadığı dünyadır. Edebiyat eserleri, insanın duygu, düşünce, hayal, inanç, değer yargısı, ideoloji gibi unsurlarını yansıtır. Edebiyatın içeriği ise bu unsurların dil aracılığıyla nasıl ifade edildiğidir. Edebiyatın yöntemi ise dilin estetik bir şekilde kullanılmasıdır. Edebiyat eserleri, dilin ses, anlam ve biçim özelliklerinden yararlanarak okuyucuda güzellik duygusu uyandırmayı amaçlar. Edebiyat eserleri, dilin işlevlerinden özellikle duygu işlevi ve estetik işlevini kullanır.
Edebiyatın Özellikleri ve Önemi
Edebiyatın bazı temel özellikleri şunlardır:
Edebiyat bir sanat dalıdır. Sanat ise insanın duygu ve düşüncelerini estetik bir biçimde ifade etme çabasıdır.
Edebiyat bir dil ürünüdür. Dil ise insanların iletişim kurmak için kullandığı sesli ya da yazılı semboller sistemidir.
Edebiyat bir kültür ürünüdür. Kültür ise bir toplumun ortak değerlerini, inançlarını, geleneklerini, yaşam tarzını yansıtan unsurlar bütünüdür.
Edebiyat bir tarih ürünüdür. Tarih ise insanlığın geçmişte yaşadığı olayları, nedenlerini ve sonuçlarını inceleyen bilim dalıdır.
Edebiyatın önemi ise şu noktalarda ortaya çıkar:
Edebiyat insanın kendini tanımasına, geliştirmesine ve ifade etmesine yardımcı olur.
Edebiyat insanların birbirleriyle iletişim kurmasını, anlaşmasını ve empati kurmasını sağlar.
Edebiyat bir toplumun kültürünü, değerlerini, tarihini ve kimliğini yansıtır ve korur.
Edebiyat insanlara yeni bakış açıları, fikirler, hayaller ve umutlar sunar.
Edebiyat insanlara estetik zevk verir, ruhunu besler ve hayatına renk katar.
Edebiyatın Türleri ve Sınıflandırılması
Edebiyat eserleri, farklı ölçütler göz önüne alınarak çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmalar, edebiyatın çeşitliliğini, zenginliğini ve gelişimini gösterir. Edebiyatın türleri ve sınıflandırılması hakkında aşağıda bazı bilgiler verilmiştir:
Kurgu ve Gerçeklik Ayrımı
Edebiyat eserleri, yazarın hayal gücüne ve gerçekliğe bağlılığına göre kurgu ve gerçeklik ayrımına tabi tutulabilir. Kurgu eserler, yazarın hayal gücüyle oluşturduğu karakterler, olaylar ve mekanları içerir. Gerçeklik eserler ise yazarın yaşadığı ya da tanık olduğu gerçek kişi, olay ve mekanları anlatır. Kurgu eserlerin başlıca türleri roman, hikaye, masal, fabl, destan, mitoloji gibi türlerdir. Gerçeklik eserlerin başlıca türleri ise anı, biyografi, otobiyografi, günlük, gezi yazısı, mektup gibi türlerdir.
edebiyat nedir
edebiyat tarihi
edebiyat türleri
edebiyat ödülleri
edebiyat dergileri
edebiyat eleştirisi
edebiyat teorisi
edebiyat sözlüğü
edebiyat yarışmaları
edebiyat kitapları
edebiyat yazarları
edebiyat akımları
edebiyat eserleri
edebiyat incelemeleri
edebiyat sanatçıları
edebiyat dersleri
edebiyat bölümü
edebiyat mezunları
edebiyat blogları
edebiyat podcastleri
edebiyat siteleri
edebiyat forumları
edebiyat etkinlikleri
edebiyat haberleri
edebiyat söyleşileri
edebiyat atölyeleri
edebiyat festivalleri
edebiyat çevirileri
edebiyat antolojileri
edebiyat ansiklopedileri
edebiyat alıntıları
edebiyat öğretmenleri
edebiyat öğrencileri
edebiyat araştırmaları
edebiyat kuramları
edebiyat metinleri
edebiyat analizleri
edebiyat yorumları
edebiyat eğitimi
edebiyat kariyeri
edebiyat kulüpleri
edebiyat toplulukları
edebiyat dernekleri
edebiyat vakıfları
edebiyat müzeleri
edebiyat sergileri
Manzum ve Nesir Ayrımı
Edebiyat eserleri, dilin ses özelliklerinden yararlanma derecesine göre manzum ve nesir ayrımına tabi tutulabilir. Manzum eserler, dilin ses özelliklerinden yararlanarak belirli bir ritim, uyak ve ölçüye sahip olan eserlerdir. Nesir eserler ise dilin ses özelliklerinden yararlanmadan yazılan eserlerdir. Manzum eserlerin başlıca türleri şiir, koşuk, ilahi, gazel, rubai gibi türlerdir. Nesir eserlerin başlıca türleri ise roman, hikaye, deneme, makale, eleştiri gibi türlerdir.
Uzunluk ve Form Ayrımı
Edebiyat eserleri, uzunluk ve form bakımından da farklılık gösterebilir. Uzunluk bakımından edebiyat eserleri uzun metinler ve kısa metinler olarak ikiye ayrılabilir. Uzun metinler genellikle birkaç bölüm ya da kısımdan oluşan ve çok sayıda karakter ve olay içeren eserlerdir. Kısa metinler ise tek bir bölüm ya da kısımdan oluşan ve az sayıda karakter ve olay içeren eserlerdir. Uzun metinlerin başlıca türleri roman, destan gibi türlerdir. Kısa metinlerin başlıca türleri ise hikaye, şiir gibi türlerdir.
Form bakımından edebiyat eserleri düz yazılar ve nazım şekilleri olarak ikiye ayrılabilir. Düz yazılar genellikle cümle kurallarına uygun olarak yazılan ve paragraflardan oluşan eserlerdir. Nazım şekilleri ise belirli bir ölçüye, uyak düzenine ve dizelere sahip olan eserlerdir. Düz yazıların başlıca türleri roman, hikaye, deneme gibi türlerdir. Nazım şekillerinin başlıca türleri ise şiir, koşuk gibi türlerdir. Estetik ve Tür-Şekil Ayrımı
Edebiyat eserleri, estetik değerleri ve tür-şekil özellikleri bakımından da farklılık gösterebilir. Estetik değerleri bakımından edebiyat eserleri sanat eserleri ve sanat olmayan eserler olarak ikiye ayrılabilir. Sanat eserleri, yazarın dilin ses, anlam ve biçim özelliklerinden yararlanarak okuyucuda güzellik duygusu uyandıran eserlerdir. Sanat olmayan eserler ise yazarın dilin sadece anlam özelliğinden yararlanarak bilgi veren ya da ikna eden eserlerdir. Sanat eserlerinin başlıca türleri roman, hikaye, şiir gibi türlerdir. Sanat olmayan eserlerin başlıca türleri ise makale, rapor, sözlük gibi türlerdir.
Tür-şekil özellikleri bakımından edebiyat eserleri lirik, epik ve dramatik olarak üçe ayrılabilir. Lirik eserler, yazarın kendi duygu ve düşüncelerini ifade ettiği eserlerdir. Epik eserler, yazarın bir olayı ya da bir kahramanın maceralarını anlattığı eserlerdir. Dramatik eserler, yazarın bir çatışma ya da bir sorunu sahne üzerinde canlandırdığı eserlerdir. Lirik eserlerin başlıca türleri şiir, ilahi, gazel gibi türlerdir. Epik eserlerin başlıca türleri roman, hikaye, destan gibi türlerdir. Dramatik eserlerin başlıca türleri ise tiyatro, trajedi, komedi gibi türlerdir.
Edebiyatın Tarihi ve Gelişimi
Edebiyatın tarihi ve gelişimi, insanlık tarihiyle paralel olarak ilerlemiştir. Edebiyatın ortaya çıkışı, insanların dil kullanmaya başlamasıyla ilişkilendirilebilir. Edebiyatın gelişimi ise insanların yaşadıkları coğrafya, kültür, siyaset, ekonomi gibi faktörlere bağlı olarak değişim göstermiştir. Edebiyatın tarihi ve gelişimi hakkında aşağıda bazı bilgiler verilmiştir:
Sözlü Edebiyat Dönemi
Sözlü edebiyat dönemi, yazının icadından önceki dönemi kapsar. Bu dönemde edebiyat eserleri sözlü olarak aktarılmıştır. Sözlü edebiyat döneminin başlıca özellikleri şunlardır:
Sözlü edebiyat döneminde edebiyat ürünleri anonimdir. Yani yazarları belli değildir.
Sözlü edebiyat döneminde edebiyat ürünleri toplumsaldır. Yani toplumun ortak duygu ve düşüncelerini yansıtır.
Sözlü edebiyat döneminde edebiyat ürünleri ezberlenmeye ve aktarılmaya uygun olarak yazılmıştır. Yani ritimli, uyaklı ve ölçülüdür.
Sözlü edebiyat döneminde edebiyat ürünleri genellikle manzumdur. Yani şiirsel bir biçimdedir.
Sözlü edebiyat döneminde edebiyat ürünleri genellikle epiktir. Yani olay ya da kahraman anlatımına dayalıdır.
Sözlü edebiyat döneminin başlıca türleri destan, masal, efsane, halk hikayesi, halk şi ri, türkü, mani, atasözü, deyim gibi türlerdir.
Yazılı Edebiyat Dönemi
Yazılı edebiyat dönemi, yazının icadından sonra başlayan ve günümüze kadar devam eden dönemi kapsar. Bu dönemde edebiyat eserleri yazılı olarak kaydedilmiş ve korunmuştur. Yazılı edebiyat döneminin ba